Pregoreksja, czyli anoreksja ciężarnych
Ciąża to specyficzny okres, podczas którego dochodzi do wielu dynamicznych zmian o podłożu fizjologicznym, ale także w obszarze funkcjonowania psychicznego i społecznego. Ciało kobiety fizycznie się zmienia. Wzrost masy ciała i zmiana jego kształtu mogą prowadzić do niezadowolenia z wyglądu, poczucia utraty kontroli nad ciałem, podwyższenia poziomu lęku przed przytyciem i obaw o powrót do figury sprzed ciąży. Te negatywne konsekwencje, jak i odczuwana presja związana z objęciem nowej roli społecznej – roli matki, mogą przyczynić się do rozwoju tzw. pregoreksji (ang. pregnancy + anorexia), czyli anoreksji ciężarnych.
Czym jest pregoreksja?
Z dostępnych definicji pregoreksji wynika, że jest to swoista anoreksja psychiczna, która po raz pierwszy wystąpiła podczas ciąży. Warto zaznaczyć, że pregoreksja nie jest sklasyfikowana jako zaburzenie odżywiania w podręcznikach diagnostycznych. Nie ma więc wyznaczonych konkretnych kryteriów diagnozy i nieznane są dane epidemiologiczne pregoreksji. Termin ten został użyty po raz pierwszy w amerykańskim programie
telewizyjnym w 2008 roku i od tej pory stosowany jest do opisu zaburzeń odżywiania polegających na obecności u kobiet ciężarnych:
- stosowania metod restrykcyjnego odchudzania,
- silnego lęku przed przytyciem,
- zaburzeń obrazu ciała,
- warunkowania własnej samooceny na podstawie masy ciała czy wyglądu.
Pregoreksja budzi wiele kontrowersji wśród naukowców i lekarzy. Powstaje pytanie czy pregoreksja faktycznie istnieje jako osobny typ zaburzonego odżywiania czy być może nie powinno się jej wcale wyodrębniać, a przypadki obsesyjnie odchudzających się kobiet w ciąży traktować jako jadłowstręt psychiczny występujący akurat w tym okresie. Do tej pory nie rozwiązano tego sporu, jednak przypadki kobiet obsesyjnie odchudzających się w okresie ciąży są coraz częściej rozpoznawane. Jakie mogą być przyczyny tego zjawiska?
Potencjalne przyczyny:
Jak zaakcentowano na wstępie – okres ciąży jest swoistą rewolucją fizjologiczną i psychospołeczną. Tak samo hipotetycznych przyczyn pregoreksji możemy doszukiwać się w czynnikach biologicznych, psychologicznych i społecznych. Czynniki biologiczne obejmują przede wszystkim: zmiany w masie ciała, jego kształcie i rozmiarze, dystrybucji tkanki tłuszczowej, ale także zmiany hormonalne specyficzne dla okresu ciąży, które nie pozostają bez wpływu na nastrój ciężarnej.
Wśród czynników psychologicznych wymienić należy: szereg emocji związanych z podjęciem nowej roli społecznej oraz poziom gotowości do podjęcia tej roli, reakcję emocjonalną na powstałe zmiany biologiczne, ale również wyjściową samoocenę i postawę kobiety do własnego ciała, przekonania dotyczące kobiecości. Mogłoby się wydawać, że społeczeństwo jest pozytywnie nastawione do kobiet w ciąży i stosowane są dla nich liczne ułatwienia. Fakt wsparcia społecznego może być czynnikiem ochraniającym przed rozwojem pregoreksji. Jednak warto spojrzeć nieco dalej – na przekazy z mediów masowych, w których obecnie panuje swoisty wyścig wśród celebrytek, która szybciej schudnie po ciąży, prezentowane są w nich nierealistyczne kanony piękna kobiety ciężarnej, dużą uwagę zwraca się na diety i ćwiczenia fizyczne, akcentując jako główny argument „powrót do formy sprzed ciąży”.
Czym grozi pregoreksja?
Restrykcyjne odchudzanie w trakcie ciąży nie pozostaje bez konsekwencji dla organizmu kobiety i płodu. Szczególnie niebezpieczne są metody, w których kobieta przewlekle stosuje środki przeczyszczające, moczopędne, czy substancje hamujące apetyt z niepewnych źródeł. U przyszłej matki dochodzi przede wszystkim do spadku masy ciała, rozwoju niedożywienia jakościowego (niedoborów składników odżywczych i związanych z nimi powikłań) i wyniszczenia organizmu. Wśród najgroźniejszych niedoborów wymienia się niedobór żelaza, który wpływa na rozwój niedokrwistości mikrocytarnej, zwiększa ryzyko zaburzeń nastroju, zwłaszcza depresji poporodowej, z kolei niedostateczna podaż żelaza dla rozwijającego się płodu może skutkować rozwojem zaburzeń funkcji poznawczych. To nie koniec negatywnych konsekwencji nieracjonalnego odchudzania ciężarnej dla płodu – może ono prowadzić do niedorozwoju fizycznego i/lub umysłowego płodu, wad cewy nerwowej, niskiej masy urodzeniowej, która z kolei predysponuje do chorób w późniejszym wieku, np. cukrzycy czy chorób sercowo-naczyniowych. Często zmiany wynikające z pregoreksji powodują poważne komplikacje przy porodzie, a nawet poronienia.
Jak walczyć z pregoreksją?
Istotne jest dostrzeżenie pierwszych symptomów i zwrócenie się o pomoc do specjalistów – psychiatry, psychoterapeuty i dietetyka. Bardzo ważne jest interdyscyplinarne podejście do zwalczania pregoreksji, zresztą jak wszystkich zaburzeń odżywiania – wiąże się ono z większą efektywnością działań terapeutycznych.
– Autorka: Agata Dutkiewicz
Źródła:
- Aubuchon-Endsley NL, et al. Interactive relations among maternal depressive symptomatology, nutrition, and parenting. Women Health 2012, 52(3): 197-213.
- Bainbridge J. Pregorexia: body image over baby?. British Journal of Midwifery 2008; 16(9): 608-608.
- Harasim-Piszczatowska E., Krajewska- Kułak E., Pregoreksja – anoreksja kobiet ciężarnych Pediatria i Medycyna Rodzinna 2017; 13(3): 363–367.
- Wójciak R.W., Mojs E., Michalska M.M., Samulak D., Podejmowanie odchudzania w okresie ciąży, a poporodowe surowicze stężenia żelaza u kobiet – badanie wstępne 2013; 94(4): 893-896.