Zaburzenia odżywiania u osób neuroatypowych
Badania wskazują, że osoby w spektrum autyzmu mogą być bardziej narażone na rozwój zaburzeń odżywiania w porównaniu z populacją ogólną. Może to wynikać z różnych czynników, takich jak większa wrażliwość sensoryczna, trudności z interakcjami społecznymi, współistniejące choroby psychiczne, wyzwania związane z regulacją emocjonalną i strategiami radzenia sobie.
Restrykcyjne wzorce żywieniowe, potrzeba stałości i przewidywalności, niechęć do spożywania posiłków w sytuacjach społecznych, selektywność oraz wybiórczość i nieelastyczność poznawcza mogą przejawiać się w postaci sztywnych zasad żywieniowych lub wzmacniać rytuały związane z zaburzeniami odżywiania.
Cechy spektrum autyzmu również opisują stosunek do jedzenia i sposobu odżywiania. Anoreksja jako zaburzenie mocno związane z kontrolą i dyscypliną żywieniową jest w związku z tym większym wyzwaniem w powrocie do zdrowia w populacji osób autystycznych, gdyż duże nasilenie cech charakterystycznych dla spektrum będzie podtrzymywać sztywne przywiązanie do nieprawidłowych wzorców związanych z odżywianiem.
Innym często współwystępującym zaburzeniem odżywiania jest ARFID: unikanie/restrykcyjne zaburzenie przyjmowania jedzenia (avoidance/restrictive food intake disorder). Osoby z ARFID mogą odczuwać silny lęk przed niektórymi pokarmami z powodu ich faktury, koloru czy zapachu, smaku. Często nie mogą jeść w miejscach publicznych czy czują lęk jedząc w towarzystwie innych osób. Prowadzi to w efekcie do mocno selektywnego i wybiórczego odżywiania. Może to skutkować bardzo ograniczonym spożyciem żywności, monotonnej diety i w efekcie poważnymi niedoborami żywieniowymi. Konsekwencją mogą być zaburzenia pracy układu pokarmowego, dysbioza jelitowa, nawet osłabienie odporności.
Neofobia jest kolejnym, częstym wyzwaniem mogącym towarzyszyć, zwłaszcza na etapie dzieciństwa. Zdarza się jednak, iż lęk, niechęć do przyjmowania nowych pokarmów lub znanych, ale w innej niż dotychczas formie, towarzyszy osobie w spektrum przez całe życie.
Wczesna identyfikacja i interwencja są kluczowe, aby poprawić relacje z jedzeniem, rozszerzyć wybory żywieniowe oraz zapewnić zbilansowaną dietę i ogólne samopoczucie. Ważną rolę odgrywa wczesne diagnozowanie spektrum autyzmu i psychoedukacja rodziców w kontekście wymogów i wyzwań związanych z prawidłowym podejściem do odżywiania. Zaburzenie odżywiania zarówno u autystycznych dzieci jak i dorosłych wymaga pracy w interdyscyplinarnym zespole i holistycznego podejścia.
Autor: mgr Małgorzata Tecław – psycholog kliniczny specjalizujący się w diagnostyce i pomocy neuroróżnorodnym osobom dorosłym