Depresja u dzieci i młodzieży

Obniżenie nastroju do dwóch tygodni mieści się w normie. Powyżej – należy rozważyć zaburzenie.

ICD -10 (International Classification of Diseases, wydanie 10) kryteria diagnostyczne zaburzeń depresyjnych dla dorosłych:

A. Co najmniej dwa tygodnie najmniej 2 z trzech poniższych objawów:

• obniżenie nastroju,
• utrata zainteresowań i brak zdolności do cieszenia się (anhedonia)
• mniejsza energia lub wytrzymałość na zmęczenie,

B. oraz 2 lub więcej objawów takich jak:

• trudności w skupieniu uwagi,
• obniżenie samooceny,
• odczuwanie winy, czucie się bezwartościowym,
• pesymistyczne postrzeganie przyszłych wydarzeń,
• myśli bądź zachowania suicydalne lub zachowania autoagresywne,
• problemy ze snem,
• zmniejszenie apetytu.

Specyfika zaburzeń depresyjnych u dzieci:

Epidemiologia : 27-54% nastolatków, 20% młodszych dzieci.
U dzieci i młodzieży inny obraz kliniczny kryterium A, kryterium B zasadniczo bez większych zmian:

• Pobudzenie!
• Drażliwość, agresja
• Zaburzenia poznawcze à kłopoty z nauką, nie wywiązywanie się z obowiązków
• Ucieczki, wagary
• Używanie substancji, palenie
• Samookaleczenie się (agresja kierowana na siebie – ważny wskaźnik ryzyka samobójstwa)

„Maski” depresji dziecięcej:

• Somatyzacje
• Wesołkowatość
• Fobie
• Zaburzenia odżywiania (także „niejadki”)
• Zachowania niszczycielskie, prowokacyjne
• Poczucie nudy

• Dzieci w depresji raczej krytykują innych niż siebie, raczej obwiniają świat niż siebie. Dominuje negatywny obraz świata („naburmuszone” na innych
• ryzyko próby samobójczej u dzieci istnieje, szczególnie u dzieci impulsywnych.

Czynniki ryzyka zachowań samobójczych u dzieci:

CZYNNIKI PIERWSZORZĘDOWE

• zaburzenia psychiczne (depresja, ale też inne, np. nierozpoznane ADHD, dysleksja rozwojowa)
• wcześniejsze próby samobójcze
• samobójstwa / próby samobójcze w rodzinie
• depresyjność rodziców / uzależnienia w rodzinie
• emocjonalna chwiejność samouszkodzenia
• Obciążenie sytuacyjne (trudności szkolne, śmierć bliskiej osoby, strata ukochanego pieska, rozstanie rodziców, przemoc w rodzinie, przeprowadzka, zawód miłosny)

CZYNNIKI DRUGORZĘDOWE

• negatywne wydarzenia w dzieciństwie
• przewlekła zła sytuacja życiowa
• ubogie relacje z rówieśnikami
• obniżanie osiągnięć szkolnych
• ostre stresory psychosocjalne (ubóstwo, zmiana miejsca zamieszkania)

CZYNNIKI TRZECIORZĘDOWE

• płeć żeńska (częściej zapadają na depresję i więcej prób samobójczych) / męska (więcej prób samobójczych skutecznych)

Rola nauczyciela:

• Zna kryteria diagnostyczne zaburzeń depresyjnych
• Zna obraz kliniczny depresji u dzieci
• Zgłasza niepokoje psychologowi/pedagogowi, nie czeka na rozwój objawów

Rozmowa z dzieckiem:

• Odzwierciedlenie uczuć: ”Widzę, że od jakiegoś czasu jesteś smutny, przygnębiony, rozdrażniony.”
• Okazanie troski: „Martwię się co się z tobą dzieje”
• Udzielenie wsparcia emocjonalnego i przejęcie odpowiedzialności: „Możesz mi powiedzieć czym się martwisz, a ja będę szukać rozwiązania, by było ci lepiej, byś czuł się lepiej.”
• Oceniamy istniejące ryzyko: „Czy obwiniasz siebie za sytuację? Czy myślałeś, chciałeś sobie coś zrobić? Czy wiesz jak?”
• Skupienie na pozytywach, mocnych stronach, jak wcześniej rozwiązywał problemy: „Znam ciebie długo i wiem że jesteś chłopcem, który…”
• Zawarcie kontraktu „na życie”, umowy pozostania przy życiu do momentu skontaktowania się ze specjalistą „Martwię się o ciebie, bardzo nie chcę, żebyś zrobił sobie krzywdę, bo zależy mi na tobie. Będę działać w twojej sprawie i pomogę tobie. Chcę, żebyśmy zawarli kontrakt, że do jutrzejszego spotkania pozostajesz przy życiu, nie zrobisz sobie nic złego. Choćbyś bardzo źle się czuł i myślał, żeby sobie coś zrobić, poczekaj z tym, wytrzymaj do jutrzejszego spotkania. Ja będę działać, w twojej sprawie, żebyś lepiej się czuł.”
  Kontrakt na życie jest krótkoterminowy (na 1 dzień) i jest przedłużany ze spotkania na spotkanie

OCENA RYZYKA PRÓBY SAMOBÓJCZEJ U DZIECKA prowadzi do wyodrębnienia jednego z trzech typów ryzyka:

Jeśli rodzic bagatelizuje problem, unika działań – informujemy: „Jasiu potrzebuje natychmiastowej profesjonalnej pomocy. Jeśli nie pomogą mi Państwo tego zorganizować, będę musiała w jego sprawie działać sama. Będę zgłaszać sprawę do MOPR, Sądu Rodzinnego w trybie pilnym. Sąd w trybie 24h może przydzielić kuratora, który będzie podejmował decyzje w sprawie Jasia, zaprowadzi Jasia do psychiatry za Państwa”

autor: dr Anna Roszyk
psycholog kliniczny, psychoterapeuta, seksuolog

• OLZO – Ośrodek Leczenia Zaburzeń Odżywiania
• Czy depresja to zawsze obniżony nastrój?
• Depresja w ciąży i depresja poporodowa
• W jaki sposób psychoterapia może pomóc parom leczącym się z powodu niepłodności?
• Patotreści, czyli o niebezpieczeństwach w sieci
• Kiedy do seksuologa ?
• Lęk uogólniony – zaburzenie lękowe uogólnione