Depresja u dzieci i młodzieży

Obniżenie nastroju do dwóch tygodni mieści się w normie. Powyżej – należy rozważyć zaburzenie.

ICD -10 (International Classification of Diseases, wydanie 10) kryteria diagnostyczne zaburzeń depresyjnych dla dorosłych:

A. Co najmniej dwa tygodnie najmniej 2 z trzech poniższych objawów:

• obniżenie nastroju,
• utrata zainteresowań i brak zdolności do cieszenia się (anhedonia)
• mniejsza energia lub wytrzymałość na zmęczenie,

B. oraz 2 lub więcej objawów takich jak:

• trudności w skupieniu uwagi,
• obniżenie samooceny,
• odczuwanie winy, czucie się bezwartościowym,
• pesymistyczne postrzeganie przyszłych wydarzeń,
• myśli bądź zachowania suicydalne lub zachowania autoagresywne,
• problemy ze snem,
• zmniejszenie apetytu.

Specyfika zaburzeń depresyjnych u dzieci:

Epidemiologia : 27-54% nastolatków, 20% młodszych dzieci.
U dzieci i młodzieży inny obraz kliniczny kryterium A, kryterium B zasadniczo bez większych zmian:

• Pobudzenie!
• Drażliwość, agresja
• Zaburzenia poznawcze à kłopoty z nauką, nie wywiązywanie się z obowiązków
• Ucieczki, wagary
• Używanie substancji, palenie
• Samookaleczenie się (agresja kierowana na siebie – ważny wskaźnik ryzyka samobójstwa)

 

„Maski” depresji dziecięcej:

• Somatyzacje
• Wesołkowatość
• Fobie
• Zaburzenia odżywiania (także „niejadki”)
• Zachowania niszczycielskie, prowokacyjne
• Poczucie nudy

 

• Dzieci w depresji raczej krytykują innych niż siebie, raczej obwiniają świat niż siebie. Dominuje negatywny obraz świata („naburmuszone” na innych
• ryzyko próby samobójczej u dzieci istnieje, szczególnie u dzieci impulsywnych.

Czynniki ryzyka zachowań samobójczych u dzieci:

CZYNNIKI PIERWSZORZĘDOWE

• zaburzenia psychiczne (depresja, ale też inne, np. nierozpoznane ADHD, dysleksja rozwojowa)
• wcześniejsze próby samobójcze
• samobójstwa / próby samobójcze w rodzinie
• depresyjność rodziców / uzależnienia w rodzinie
• emocjonalna chwiejność samouszkodzenia
• Obciążenie sytuacyjne (trudności szkolne, śmierć bliskiej osoby, strata ukochanego pieska, rozstanie rodziców, przemoc w rodzinie, przeprowadzka, zawód miłosny)

 

CZYNNIKI DRUGORZĘDOWE

• negatywne wydarzenia w dzieciństwie
• przewlekła zła sytuacja życiowa
• ubogie relacje z rówieśnikami
• obniżanie osiągnięć szkolnych
• ostre stresory psychosocjalne (ubóstwo, zmiana miejsca zamieszkania)

 

CZYNNIKI TRZECIORZĘDOWE

• płeć żeńska (częściej zapadają na depresję i więcej prób samobójczych) / męska (więcej prób samobójczych skutecznych)

 

Rola nauczyciela:

• Zna kryteria diagnostyczne zaburzeń depresyjnych
• Zna obraz kliniczny depresji u dzieci
• Zgłasza niepokoje psychologowi/pedagogowi, nie czeka na rozwój objawów

 

Rozmowa z dzieckiem:

• Odzwierciedlenie uczuć: ”Widzę, że od jakiegoś czasu jesteś smutny, przygnębiony, rozdrażniony.”
• Okazanie troski: „Martwię się co się z tobą dzieje”
• Udzielenie wsparcia emocjonalnego i przejęcie odpowiedzialności: „Możesz mi powiedzieć czym się martwisz, a ja będę szukać rozwiązania, by było ci lepiej, byś czuł się lepiej.”
• Oceniamy istniejące ryzyko: „Czy obwiniasz siebie za sytuację? Czy myślałeś, chciałeś sobie coś zrobić? Czy wiesz jak?”
• Skupienie na pozytywach, mocnych stronach, jak wcześniej rozwiązywał problemy: „Znam ciebie długo i wiem że jesteś chłopcem, który…”
• Zawarcie kontraktu „na życie”, umowy pozostania przy życiu do momentu skontaktowania się ze specjalistą „Martwię się o ciebie, bardzo nie chcę, żebyś zrobił sobie krzywdę, bo zależy mi na tobie. Będę działać w twojej sprawie i pomogę tobie. Chcę, żebyśmy zawarli kontrakt, że do jutrzejszego spotkania pozostajesz przy życiu, nie zrobisz sobie nic złego. Choćbyś bardzo źle się czuł i myślał, żeby sobie coś zrobić, poczekaj z tym, wytrzymaj do jutrzejszego spotkania. Ja będę działać, w twojej sprawie, żebyś lepiej się czuł.”
  Kontrakt na życie jest krótkoterminowy (na 1 dzień) i jest przedłużany ze spotkania na spotkanie

 

OCENA RYZYKA PRÓBY SAMOBÓJCZEJ U DZIECKA prowadzi do wyodrębnienia jednego z trzech typów ryzyka:

	Nagłe (48h)	Bliskie (dni , tygodnie )	Długoterminowe (miesiące, lata)
kryteria	nasilone tendencje samobójcze – „Zamierzam się zabić” Plan próby samobójczej „Mam pomysł jak to mogę zrobić” Dostępność do „narzędzia” Duże napięcie, „ bomba” Poczucie braku nadziei Zab. psychiczne	Myśli o samobójstwie ale bez planu („Chcę się zabić, ale jeszcze nie wiem jak”) Uzależnienia Objawy depresji Choroby psychiczne w rodzinie	Myśli rezygnacyjne („Wszystko jest beznadziejne”) Rozważania o śmierci – „Nie chcę żyć, może powinienem się zabić” Objawy depresji i i objawy uzależnienia Zab. psychiczne w rodzinie
interwencja	Przebywanie z uczniem (nie pozostawiamy ucznia samego) Natychmiastowe działanie w celu zapewnienia bezpieczeństwa : wezwanie karetki lub wyjazd na izbę przyjęć psychiatryczną (ul. Szpitalna, Kościan, Gniezno) Przekazanie rodzicom informacji o zagrożeniu suicydalnym i dopilnowanie, żeby zabezpieczyli dziecko	Przebywanie z uczniem Natychmiastowe działanie w celu zapewnienia bezpieczeństwa: zapewnienie szybkiej konsultacji psychiatry; Kontrakt z dzieckiem „na życie” krótkoterminowy: „Do następnego spotkania (jutro) nie zrobię sobie krzywdy”; Sięgnięcie po pomoc instytucji – zgłoszenie sprawy psychologowi, MOPRowi Przekazanie rodzicom informacji o złym samopoczuciu dziecka i niebezpieczeństwie próby samobójczej i zobowiązanie ich do działania w sprawie dziecka Opracowanie planu interwencji w najbliższym czasie	Wspieranie dziecka Przekazanie rodzicom informacji o złym samopoczuciu dziecka i niebezpieczeństwie rozwoju myśli samobójczych Zobowiązanie rodziców do działania w sprawie dziecka Wspólne opracowanie planu interwencji w najbliższym czasie Zgłoszenie się do instytucji Wizyta u psychologa, psychiatry Monitorowanie ryzyka zachowania suicydalnego

Jeśli rodzic bagatelizuje problem, unika działań – informujemy: „Jasiu potrzebuje natychmiastowej profesjonalnej pomocy. Jeśli nie pomogą mi Państwo tego zorganizować, będę musiała w jego sprawie działać sama. Będę zgłaszać sprawę do MOPR, Sądu Rodzinnego w trybie pilnym. Sąd w trybie 24h może przydzielić kuratora, który będzie podejmował decyzje w sprawie Jasia, zaprowadzi Jasia do psychiatry za Państwa”

autor: dr Anna Roszyk
psycholog kliniczny, psychoterapeuta, seksuolog

• Leczenie depresji lekoopornej (esketamina, Spravato)
• Klapsom mówimy „nie”
• # Pure Love – To nie takie proste
• Pregoreksja, czyli anoreksja ciężarnych
• Wpływ stresu psychologicznego na wzrost masy ciała
• Praca z pacjentami doświadczającymi psychoz – szkolenie
• Zespół Jelita Drażliwego – diagnoza i co dalej?