„Snapchatowa dysmorfia”, czyli o negatywnych konsekwencjach retuszowania selfie w mediach społecznościowych
Od kilku lat chirurdzy plastyczni w swojej praktyce obserwują zmianę trendu – klienci nie chcą upodobnić się do celebrytów, a do siebie samych z wyretuszowanego selfie. Zmiana ta wynika z powszechnej dostępności i łatwości w modyfikacji własnego wyglądu na zdjęciach przy pomocy aplikacji. Częste retuszowanie swoich zdjęć i publikowanie ich w mediach społecznościowych może powodować zinternalizowanie takiego wizerunku, jako wizerunku własnej osoby. Z tego też powodu prawdziwy wygląd może się wydawać niedostatecznie dobry, a w wielu przypadkach nawet doprowadzać do intensywnych nieprzyjemnych emocji, takich jak obrzydzenie, silne rozczarowanie, poczucie bezwartościowości.
Okazuje się, że częste edytowanie i przeglądanie zdjęć ze zmodyfikowanym własnym wyglądem może zwiększać poziom niezadowolenia z wyglądu oraz sprzyjać pojawieniu się zaburzeń obrazu ciała. W badaniu przeprowadzonym przez McLean i wsp. odnotowano w grupie nastolatek, iż większe zaangażowanie w publikacje wyretuszowanych selfie, komentowanie, przeglądanie social mediów, tym więcej objawów dysmorfofobii (inaczej: cielesne zaburzenie dysmorficzne, body dysmorphic disorder BDD).
Dysmorfofobia to zaburzenie polegające na zniekształconym postrzeganiu własnego ciała, najczęściej konkretnej jego części lub cechy (np. twarzy, nosa, koloru skóry itd.). Defekt, który staje się obsesją chorego, z perspektywy osób trzecich może być niezauważalny – zazwyczaj wada wyglądu obiektywnie nie istnieje lub istnieje, jednak jest zdecydowanie wyolbrzymiana przez osobę chorą. Głównymi objawami dysmorfofobii jest obsesyjne myślenie o defekcie, często połączone z kompulsywnym zachowaniem – np. zajmującym wiele godzin przeglądaniem się w lustrze czy usilnym poszukiwaniem informacji jak się pozbyć wady. Natrętne myśli i wysiłki wkładane w walkę z defektem są dla pacjenta nieprzyjemne i trudne do kontrolowania, nierzadko u chorych pojawia się silny lęk oraz dążenie do izolacji społecznej, wynikające z przeświadczenia, że wyglądają na tyle źle, że nie mogą wyjść z domu. Choroba upośledza więc funkcjonowanie społeczne, zawodowe, utrudnia realizowanie codziennych czynności. Wyniki metaanaliz wskazują na częste współwystępowanie depresji u osób dotkniętych dysmorfofobią, z kolei ta współchorobowość zwiększa ryzyko zachowań samobójczych.
Do niedawna za potencjalne źródła zaburzenia uznawano interakcję niekorzystnych czynników rozwojowych, kulturowych, psychospołecznych. Wśród nich występowały m.in. doświadczenie przemocy seksualnej, fizycznej bądź emocjonalnej czy stygmatyzacji oraz odrzucenia w grupie rówieśniczej. Badacze zwracali także uwagę na cechy osobowościowe, które mogą predysponować do rozwoju zaburzenia, np. wrażliwość sensoryczna, nadmierna koncentracja na estetyce. Bez wątpienia kultura masowa, wraz z promowanym kanonem piękna, również jest czynnikiem, który wpływa na zaburzenie. Obecnie wyliczając takie czynniki należy także uwzględniać użytkowanie aplikacji z funkcją retuszowania własnego wyglądu.
– Autorka: Agata Dutkiewicz – psycholog, dietetyk w Gabinetach Amonaria
Źródła:
- Shaw, A. M., Hall, K. A., Rosenfield, E., & Timpano, K. R. (2016). Body dysmorphic disorder symptoms and risk for suicide: The role of depression. Body image, 19, 169-174.
- Angelakis, I., Gooding, P. A., & Panagioti, M. (2016). Suicidality in body dysmorphic disorder (BDD): A systematic review with meta-analysis. Clinical psychology review, 49, 55-66.
- Feusner, J. D., Neziroglu, F., Wilhelm, S., Mancusi, L., & Bohon, C. (2010). What causes BDD: Research findings and a proposed model. Psychiatric annals, 40(7), 349-355.
- McLean, S. A., Paxton, S. J., Wertheim, E. H., & Masters, J. (2015). Photoshopping the selfie: Self photo editing and photo investment are associated with body dissatisfaction in adolescent girls. International Journal of Eating Disorders, 48(8), 1132-1140.
- Ramphul, K., & Mejias, S. G. (2018). Is „Snapchat Dysmorphia” a Real Issue?. Cureus, 10(3), e2263.