Mindfulness
„Gdziekolwiek jesteś, bądź.”*
Mindfulness – moc uważności w terapii i rozwoju osobistym
Każdy z nas czasem łapie się na tym, że po przeczytaniu kilku zdań z książki nie ma pojęcia, jaka była ich treść. Lub na tym, że uczestnicząc w spotkaniu błądzi gdzieś myślami. Albo, na tym, że pochłonięty własnymi rozważaniami nie zauważa, kiedy minęła droga. We wszystkich tych sytuacjach jesteśmy jakby duchowo nieobecni, oderwani od aktualnych doświadczeń, zatopieni w świecie swoich myśli bez świadomości tego, co się wydarza. Skrajnym przykładem jest totalne zanurzenie w świecie własnych negatywnych myśli i emocji, odtwarzane nieustannie w rozmaitych sytuacjach, nazywane ruminacją.
Taki stan jest przeciwieństwem stanu uważności, czyli mindfulness.
Jego rdzeniem jest właśnie bycie obecnym „tu i teraz”. Oryginalny termin mindfulness (czyli właśnie uważność) opisuje stan i umiejętność koncentracji na chwili bieżącej i świadomości bodźców zewnętrznych jak i doświadczeń sensorycznych, własnych myśli oraz uczuć. Uważność polega na ciągłym kierowaniu uwagi na to, co się dzieje w chwili obecnej, w sposób nieoceniający i nieosądzający (Kabat-Zinn, 1994). Wyróżnia się pięć elementów uważności: działanie ze świadomością, nieosądzanie, niereagowanie automatyczne, obserwowanie oraz opisywanie doświadczeń (Baer, i in.2006).
Uważnością określa się zarówno cechę indywidualną, której poziom jest różny u różnych osób jak i umiejętność osiągania pewnego stanu, którą można rozwijać na drodze regularnych praktyk. Istnieje wiele możliwości trenowania uważności: od indywidualnej współpracy z terapeutą lub trenerem zajmującym się tym zagadnieniem, przez korzystanie z treningów grupowych, studiowanie literatury opisującej teorię wraz z ćwiczeniami, aż do stosowania nagrań cyfrowych oraz aplikacji poświęconych uważności. Ćwiczenia mogą przyjmować kształt technik medytacyjnych lub też praktyki o charakterze nieformalnym wykonywanych podczas codziennych czynności tj. spacery, posiłki, twórczość, prysznic a nawet zmywanie naczyń.
Praktykowanie uważności może służyć rozwojowi, budowaniu dobrostanu psychicznego i satysfakcji z życia jak również być wsparciem w procesie terapeutycznym. Jak pokazują badania naukowe prowadzone od ponad 30 lat, kultywowanie uważności odgrywa istotną rolę w poprawie funkcjonowania psychicznego, a nawet stanowi formę profilaktyki czy zapobiegania nawrotom. Trenowanie uważności pełni funkcję prozdrowotną, ponieważ pomaga w regulacji przez zdystansowanie od pojawiających się bodźców zewnętrznych i wewnętrznych zmianę automatycznych reakcji stresowych. Dobroczynny wpływ treningu zaobserwowano między innymi w przypadku zaburzeń nastroju (depresja, choroba afektywna dwubiegunowa), zaburzeń lękowych, a także objawów związanych ze stresem, zaburzeniami snu czy chorobami somatycznymi (tj. m.in. choroby nowotworowe, dolegliwości bólowe). Rozwijanie uważności pozwala również na wzmocnienie postawy życzliwości wobec siebie samego i wobec innych. Dzięki temu przyczynia się do lepszego poznania siebie i swoich potrzeb, zmniejszenia samokrytycyzmu a jednocześnie zmniejszając samotność czy izolacje i wzmacniając relacje z ludźmi. Co istotne, zmiany zachodzą nie tylko na poziomie subiektywnych odczuć ale poziomie psychofizjologicznym i neurologicznym. Przekłada się to pozytywnie na zdrowie, życie osobiste i zawodowe.
dr Maja Stańko-Kaczmarek
psycholog kliniczny, psychoterapeuta
Polecane książki:
- Gdziekolwiek jesteś, bądź. Przewodnik uważnego życia Jon Kabat-Zinn. Wydawnictwo: Czarna Owca.
- Świadomą drogą przez depresję.Wolnośc od chronicznego cierpienia. Kabat-Zinn Jon, Teasdale John, Segal Zindel, Williams Mark. Wydawnictwo: Czarna Owca.
- Życie, piękna katastrofa Mądrością ciała i umysłu możesz pokonać stres, choroby i ból (miękka). Jon Kabat-Zinn. Wydawnictwo: Czarna Owca.
- Uważność. Trening pokonywania codziennych trudności. Ronald D. Siegel. Wydawnictwo: Czarna Owca