Arteterapia i rozwój przez twórczość
16„Jedyna godna rzecz na świecie: twórczość,
A szczyt twórczości to tworzenie siebie.”
Leopold Staff
Sztuka towarzyszyła człowiekowi od początków powstania naszego gatunku. Na tej podstawie można zakładać, że stanowi dla nas aktywność niezbędną (Vetulani, 2009). Tworzenie jest wrodzoną skłonnością człowieka, tak jak wytwarzanie narzędzi czy powstanie mowy, dlatego może być stosowane do definiowania naszego gatunku (Dissanayake, 1992). Idea łączenia praktyk leczniczych i rozwojowych z działaniami artystycznymi sięga czasów starożytnych, z których pozostały nam dowody na istnienie praktyk opartych na sztuce (jak choćby napis z egipskiego papirusu brzmiący „Muzyka leczy duszę” czy przepiękne Greckie zakłady lecznicze – asklepiony) (Szulc, 2011). Nie wyklucza się, że jej korzenie sięgają jeszcze dalej, do czasów przed powstaniem pierwszych cywilizacji.
Współcześnie na całym świecie wykorzystuje się bogate właściwości twórczości i sztuki w celach terapeutycznych oraz rozwojowych w pracy z dziećmi, młodzieżą oraz osobami dorosłymi w ramach arteterapii oraz zajęć z twórczego rozwoju. Termin „arteterapia” składa się z dwóch części: „arte” „terapia, co pokazuje, że jest ona zjawiskiem bazującym na dwóch równoważnych elementach: sztuce (twórczości) i terapii. Anglojęzyczny termin “art” tłumaczy się w języku polskim przeważnie, jako “sztuka” jednak w przypadku arteterapii chodzi raczej o “twórczość (plastyczną), kreację, ekspresję”, która nie pretenduje do miana tradycyjnie rozumianej sztuki, choć może nosić jej znamiona. Tak rozumiana sztuka jest traktowana jako sposób działania, proces, aktywność pozaprofesjonalna, która nie zawsze prowadzi do powstania jakichkolwiek dzieł (Wojnar, 1984). Arteterapia ani zajęcia z twórczego rozwoju nie koncentrują się w pierwszej kolejności na wartościach estetycznych wytworzonych dzieł, dlatego osoby biorące w nich udział nie muszą posiadać zdolności plastycznych ani wcześniejszych doświadczeń artystycznych.
Arteterapia jest przeznaczona dla osób, które doświadczają trudności życiowych i którym udział w arteterapii może pomóc w powrocie do równowagi.
Arteterapia pomaga różnym grupom uczestników doświadczających wielu różnych trudności m.in. zaburzeń afektywnych (głównie depresji) (Gussak, 2009; Pointieri, 2001), zaburzeń lękowych, zaburzeń osobowości (Franks, Whitaker, 2007; Greenwood, 2000), zaburzeń odżywiania, a także jest stosowana w pomocy przy doświadczanym stresie i wielu innych trudnościach. Z kolei uczestnikami zajęć z twórczego rozwoju mogą być wszyscy, zarówno ci przeżywający trudności jak i osoby ich niedoświadczające.
Celem nadrzędnym psychoterapii i działań rozwojowych z wykorzystaniem twórczości jest osiąganie, utrzymanie lub powrót do zdrowia, rozumianego zgodnie z definicją zdrowia zaproponowaną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), jako „całkowity fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan człowieka, a nie tylko brak choroby lub niedomagania”, (Sęk, 2005). Ekspresja i kreatywność, które są uruchamiane podczas procesu tworzenia stanowią istotny element funkcjonowania we współczesnym świecie, dlatego ich rozwój może mieć realny wpływ na codzienne życie każdego człowieka. Proces kreacji plastycznej jest dialogiem pomiędzy różnymi sferami funkcjonowania człowieka: sferą emocjonalną, poznawczą i behawioralną – działaniową (Bar-on, 2007). Dlatego aktywne tworzenie może być czynnikiem stymulującym procesy umysłowe oraz rozwój psychofizyczny. Do głównych procesów psychicznych uruchamianych podczas aktu kreacji należą procesy poznawcze takie jak: wiedza, myślenie, uwaga, wyobraźnia, i pamięć; procesy emocjonalno-motywacyjne i zachowanie. Dzięki temu aktywność twórcza w ramach arteterapii oraz zajęć z twórczego rozwoju wzbogaca umiejętności rozwiązywania problemów i prowadzi do poprawy samopoczucia i ogólnego funkcjonowania uczestników.
Fragmenty tekstu pochodzą z książki pt. „Arteterapia i warsztaty edukacji twórczej.” Autor: Maja Stańko-Kaczmarek, Wydawnictwo : Diffin.