Zespół Dziecka Potrząsanego (Shaken Baby Syndrome – SBS)

Gdy dziecko płacze, a wszelkie znane rodzicom sposoby uspokojenia go zawodzą, rodzice czasem w poczuciu bezsilności potrząsają nim. Mają nadzieję, że to „otrząśnie” dziecko ze złego nastroju i dzięki temu przestanie płakać. Rzeczywiście, tak czasem się dzieje – rozkrzyczane niemowlę wycisza się. Badania lekarzy pokazują jednak, że takie potrząsanie jest niebezpieczne dla zdrowia dziecka, a uspokojenie jedynie pozorne. W wyniku potrząsania dziecko może być spokojniejsze, a nawet ospałe, ale jest to efekt „szoku”, a nie prawdziwe ukojenie emocji. Podczas potrząsania może dochodzić do groźnych mikrouszkodzeń mózgu niemowlęcia.

Niewiarygodne? Jak to się dzieje? Główka dziecka jest nieproporcjonalnie duża w porównaniu do reszty ciała, a jego szyja zbyt słabo umięśniona, by utrzymać ją w pionowej pozycji, gdy ciało dziecka jest potrząsane. Potrząsanie wywołuje gwałtowne ruchy głowy w przód i tył. Wówczas mózg dziecka również gwałtownie przemieszcza się i wprost obija się o ściany czaszki. W efekcie tego dochodzi do mikrouszkodzeń mózgu (mikrowylewów na skutek odbijania się mózgu o ściany czaszki), a obserwowane przez rodziców uspokojenie jest efektem „szoku” jakim odpowiada układ nerwowy na to zdarzenie.

Zupełnie inaczej rzecz ma się w przypadku człowieka dorosłego – ten jest w stanie wytrzymać nawet skoki na bungie. Dla niemowlęcia jednak szkodliwe jest, tak wydawałoby się niewinne, potrząsanie w rękach rodzica.

Główka dziecka jest bardzo delikatna, pamiętaj więc – nigdy nie potrząsaj dzieckiem.

Doświadczenia lekarzy oraz badania pokazują, że potrząsanie niemowlęciem może mieć długofalowe negatywne konsekwencje dla zdrowia dziecka.

Efektem potrząsania właśnie okazują się być takie późniejsze problemy jak:

• drażliwość,
• apatia,
• ospałość,
• drżenie,
• wymioty,
• trudności w nauce.

Objawy te są często mylone z przeziębieniem lub zatruciem.

Opisywane w literaturze medycznej są również przypadki śmierci niemowlęcia na skutek potrząsania przez rodzica. Skutkiem wylewu wewnątrzczaszkowego mogą być także utrata wzroku, słuchu, drgawki, śpiączka. W praktyce medycznej używany jest nawet termin Zespół Dziecka Potrząsanego (Shaken Baby Syndrome – SBS), dla określenia wymienionych objawów.

Dodać należy, że długotrwałe uszkodzenia są często rozpoznawane dopiero po 6. roku życia, gdy dziecko idzie do szkoły, a objawy ujawniają się w postaci trudności w nauce. Często trudno jest połączyć problemy w nauce z potrząsaniem w niemowlęctwie, choć badania naukowe pokazują, że faktycznie taki związek istnieje.

Wielkość uszkodzeń zależy od intensywności i czasu trwania potrząsania, a także od siły uderzeń. Groźne są wszystkie te działania, gdy głowa dziecka jest niestabilna, niewystarczająco chroniona i przez to narażona na zbyt duże drgania, przeciążenia. Silne podrzucanie dziecka, bardzo mocne huśtanie w wózku itp. mogą być dużym zagrożeniem dla jego zdrowia. Nie oznacza to, że zabronione są wszelkie zabawy z dzieckiem, jednak należy pamiętać, że dziecko jest delikatne, że należy zawsze podtrzymywać jego główkę.

Czasem jednak trudno być cierpliwym i panować nad sobą kiedy dziecko nie chce się uspokoić i przestać płakać, mimo naszych starań.

Najważniejsze, by umieć zachować kontrolę i znać sposoby na bezpieczne wyrażenie negatywnych emocji. Oto kilka rad co robić w trudnych sytuacjach:

1. Spróbuj znaleźć powód płaczu dziecka: Może ma mokro? Jest głodne? Jest mu za ciepło lub zimno? Uwiera go ubranko? Ząbkuje? Może ma gorączkę i jest chore? A może zwyczajnie potrzebuje bliskości i spokojnego tulenia? Potrzeba dotyku jest potrzebą wrodzoną i niemowlęta płaczem wołają o zaspokojenie również tej potrzeby!
2. Usiądź i zastanów się dlaczego jesteś zła/zły. Czy to aby na pewno dziecko wywołuje w Tobie takie emocje? A może miałaś/miałeś ciężki dzień?
3. Nie zapominaj o sobie! Zadbaj o swój komfort i nastrój, zadzwoń do przyjaciół, rodziny, którzy pocieszą, a może nawet zaproponują pomoc przy opiece nad dzieckiem, byś mogła/mógł odpocząć. Masz prawo oczekiwać pomocy i wsparcia od innych, bo opieka nad małym dzieckiem czasem przekracza możliwości jednego człowieka!
4. Spróbuj się zrelaksować, oddychaj głęboko, włącz ulubioną, uspokajającą Cię muzykę.
5. Zapewnij dziecku bezpieczne miejsce i opiekę, a sama/sam wyjdź z domu na spacer, by odzyskać spokój i nabrać nowych sił.

Jeżeli dziecko nadal płacze a Ty już jesteś spokojna/spokojny spróbuj:

• przytulić je do siebie i pogłaskać – dziecko koi Twoje ciepło i dotyk;
• mówić do niego czule i spokojnie – maluch wyczuwa Twój nastrój
• zanucić mu piosenkę albo kołysankę – dziecko lubi Twój głos;
• delikatnie pobujać je w ramionach albo w wózeczku – Twoją pociechę to uspokaja;
• pospacerować z dzieckiem na rękach – spokojny chód wycisza i usypia niemowlę.

Maluch lubi być przytulany i głaskany, rób to jak najczęściej, aby czuł Twoją bliskość. Bliskość daje dziecku poczucie bezpieczeństwa i uspokaja je.

Pamiętaj: potrząsanie dzieckiem rozładowuje Twoje napięcie i może na chwilę wyciszyć dziecko, ale jest bardzo niebezpieczne dla jego zdrowia!

Opracowanie:
Anna Roszyk – psycholog, psychoterapeuta AMONARII
Studentki psychologii – Małgorzata Kisiel, Kamila Rasmus

1. Roszkowska M., Zespół dziecka potrząsanego, w: Dziecko krzywdzone: Teoria. Badania. Praktyka, nr 19 (2007).
2. Sawaściuk E., Nie potrząsaj mną!, w: Charaktery, nr 12 (2007)
3. Stop dla potrząsania dzieckiem, http://www.dobryrodzic.pl

• Zabieg bariatryczny – wyzwanie dla otyłego Pacjenta, dietetyka i psychologa
• Tokofobia – lęk przed porodem
• Do naszego zespołu dołączyli nowi specjaliści.
• Co to jest EEG? Przygotowanie do badania.
• 5 mitów na temat depresji i jej leczenia
• Terapia grupowa
• ZDROWIE I SAMOPOCZUCIE PSYCHICZNE W CZASIE PANDEMII COVID-19